Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych

Pracodawca, który zatrudnia osobę niepełnosprawną i spełnia określone wymogi, ma możliwość uzyskania pomocy ze środków PFRON w postaci dofinansowania wynagrodzenia takiej osoby. Obecnie wysokość pomocy uzależniona jest jedynie od stopnia i rodzaju niepełnosprawności pracownika.

Dla kogo pomoc?

Podmiotami uprawnionymi do ubiegania się o dofinansowanie wynagrodzeń zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych są pracodawcy:

• prowadzący zakłady pracy chronionej,  
• z otwartego rynku pracy:  
• zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6%,  
• zatrudniający w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niż 25 pracowników.

Pomoc ze środków PFRON nie zostanie udzielona ani wypłacona pracodawcy wykonującemu działalność gospodarczą:

• znajdującemu się w trudnej sytuacji ekonomicznej według kryteriów określonych w przepisach prawa UE dotyczących udzielania pomocy publicznej,  
• na którym ciąży obowiązek zwrotu pomocy, wynikający z wcześniejszych decyzji Komisji Europejskiej, uznających pomoc za niezgodną z prawem oraz ze wspólnym rynkiem,  
• jeżeli udzielenie pomocy w formie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia skutkowałoby przekroczeniem kwoty 10 mln euro rocznej pomocy na zatrudnienie pracowników niepełnosprawnych u tego pracodawcy.

Ponadto w sytuacji, gdy przedsiębiorca będzie miał zaległości w zobowiązaniach wobec PFRON przekraczające ogółem kwotę 100 zł, Prezes Zarządu PFRON wyda decyzję o wstrzymaniu miesięcznego dofinansowania. Wstrzymane ono zostaje do czasu uregulowania zaległości przez pracodawcę. Decyzja ta podlega wykonaniu z dniem wydania. Jeżeli pracodawca nie spłaci zaległości do dnia 31 stycznia roku następującego po roku, za który pracodawcy przysługuje miesięczne dofinansowanie, Prezes Zarządu PFRON wyda decyzję o odmowie wypłaty miesięcznego dofinansowania za okres wskazany w decyzji o wstrzymaniu dofinansowania. Przez zobowiązania wobec PFRON należy rozumieć wszelkie rodzaje zobowiązań pracodawców wobec PFRON, niezależnie od sposobu ich powstania. W szczególności mogą to być zobowiązania z tytułu obowiązkowych wpłat, o których mowa w art. 49 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, jak i niespłaconych pożyczek lub nienależnie pobranych dofinansowań.

Na kogo przysługuje dofinansowanie?

Dofinansowanie przysługuje na niepełnosprawnych pracowników zatrudnionych zgodnie z przepisami art. 2 Kodeksu pracy oraz na niepełnosprawnych wykonawców pracy nakładczej w ZPChr, o których mowa w art. 28 ust. 3 ustawy o rehabilitacji (…). Chodzi tutaj o osoby niepełnosprawne wykonujące pracę nakładczą, których wynagrodzenie zostało ustalone co najmniej w wysokości:

• najniższego wynagrodzenia - w stosunku do wykonawców, dla których praca nakładcza stanowi jedyne źródło utrzymania,
• połowy najniższego wynagrodzenia - w stosunku do pozostałych wykonawców.

Pracownikiem, w myśl regulacji Kodeksu pracy, jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Oznacza to, że dofinansowanie nie przysługuje na osoby, które wykonują pracę na podstawie umów cywilnoprawnych.

Pracodawca nie otrzyma dofinansowania:

• jeżeli wynagrodzenie pracownika niepełnosprawnego nie zostało przekazane na jego rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo na adres zamieszkania tego pracownika, za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania kwot pieniężnych,  
• jeżeli miesięczne koszty płacy zostały poniesione przez pracodawcę z uchybieniem terminów, wynikających z odrębnych przepisów, przekraczających 14 dni.

Niepełnosprawny to osoba, której niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności lub orzeczeniem równoważnym.

Pomoc przyznawana jest w odniesieniu do tych niepełnosprawnych pracowników, którzy zostali ujęci w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych.

Dofinansowanie nie przysługuje w odniesieniu do pracowników z ustalonym prawem do emerytury, którzy posiadają lekki lub umiarkowany stopień. Pomoc jest natomiast możliwa w przypadku pracowników legitymujących się znacznym stopniem niepełnosprawności i ustalonym prawem do emerytury.

Pojęcie "ustalonego prawa do emerytury" budziło wiele niejasności. Pracodawcy mieli wątpliwości czy ustalone prawo do emerytury przysługuje także osobom niepełnosprawnym posiadającym wcześniejszą, mundurową lub pomostową emeryturę oraz czy w sytuacji, gdy osoba pobierająca emeryturę zawiesi to uprawnienie, to, w myśl wskazanego przepisu ustawy, będzie traktowana jako osoba z ustalonym prawem do emerytury. Kwestię tę wyjaśniło Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w piśmie z dnia 4 maja 2011 r. (BON-I-5232-26-IKW/11). Wynika z niego, że: "(…) ustalone prawo do emerytury posiada każda osoba, która uzyskała decyzję organu ubezpieczeniowego dotyczącą przyznania świadczenia emerytalnego (…) do osób mających ustalone prawo do emerytury niezależnie od podstawy prawnej jej uzyskania. Nie odnosi się ona do osób pobierających świadczenie przedemerytalne. Natomiast decyzja wydana przez organ emerytalny funkcjonuje w obrocie prawnym mimo zawieszenia pobierania świadczenia emerytalnego. (…)".

Efekt zachęty

Z początkiem 2015 r. uzyskanie przez pracodawcę dofinansowania do wynagrodzenia nowo zatrudnianej osoby niepełnosprawnej zostało uzależnione wyłącznie od wzrostu zatrudnienia ogółem u danego pracodawcy. Tym samym, jeżeli zatrudnienie nowych pracowników niepełnosprawnych w danym miesiącu u pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą nie powoduje u tego pracodawcy wzrostu netto zatrudnienia ogółem, miesięczne dofinansowanie na nowo zatrudnionego pracownika niepełnosprawnego nie przysługuje, jeżeli jego zatrudnienie nastąpiło w wyniku rozwiązania umowy o pracę z innym pracownikiem, chyba że umowa o pracę uległa rozwiązaniu:

1) z przyczyn określonych w art. 52 § 1 pkt 1 ustawy - Kodeks pracy,

2) za wypowiedzeniem złożonym przez pracownika,

3) na mocy porozumienia stron,

4) wskutek przejścia pracownika na rentę z tytułu niezdolności do pracy,

5) z upływem czasu, na który została zawarta,

6) z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.

W przypadku gdy nie są spełnione powyższe warunki, miesięczne dofinansowanie na nowo zatrudnionego pracownika niepełnosprawnego przysługuje, gdy jego miejsce pracy powstało w wyniku:

1) wygaśnięcia umowy o pracę,

2) zmniejszenia wymiaru czasu pracy pracownika - na jego wniosek.

Wzrost netto zatrudnienia ogółem ustala się w stosunku do przeciętnego zatrudnienia ogółem w okresie poprzedzających 12 miesięcy.

Warto przypomnieć, że ustalenie zaistnienia efektu zachęty jest obowiązkowe w przypadku pracodawców, dla których dofinansowanie stanowi pomoc publiczną. Są to więc pracodawcy prowadzący działalność gospodarczą. Nie dotyczy on innych podmiotów, które nie prowadzą działalności gospodarczej.

Ponadto począwszy od lipca 2016 r. możliwe jest dofinansowanie w odniesieniu do tzw. starych pracowników, tzn. tych którzy stali się niepełnosprawni w trakcie zatrudnienia.

Efekt zachęty bada się w odniesieniu do każdego zatrudnionego niepełnosprawnego.

Wysokość pomocy

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100 ze zm.)