Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy

Gazeta Podatkowa

Każdy przedsiębiorca, który otwiera własną firmę, musi obowiązkowo zgłosić się z tego tytułu do ubezpieczeń w ZUS. Do ubezpieczenia chorobowego może natomiast przystąpić tylko na swój wyraźny wniosek. Jest ono bowiem dla niego dobrowolne.

Objęcie ubezpieczeniem

Do ubezpieczenia chorobowego przedsiębiorca może przystąpić w każdym momencie prowadzenia działalności. Może to więc zrobić zarówno w dniu rozpoczęcia wykonywania tej działalności, jak i w późniejszym terminie. Generalnie objęcie tym ubezpieczeniem następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ubezpieczeń (na druku ZUS ZUA), nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie to zostało złożone w ZUS (art. 14 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową). Zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nastąpi od dnia wskazanego w zgłoszeniu tylko wtedy, gdy zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4 albo 4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tj.:

• w ciągu 7 dni od dnia powstania obowiązkowych ubezpieczeń,
• do końca stycznia danego roku kalendarzowego - w przypadku przedsiębiorcy korzystającego z małego ZUS, który rozpoczął lub wznowił prowadzenie działalności gospodarczej w styczniu danego roku (jeśli termin ten jest krótszy niż 7 dni, to zgłoszenie powinno nastąpić w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń).

Zasada ta ma obecnie zastosowanie również w przypadku wznowienia działalności gospodarczej przez osobę, która nie podlegała dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu przed dniem, od którego nastąpiło zawieszenie tej działalności.

Jeśli ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla przedsiębiorcy dobrowolne, wówczas w ogóle nie może on przystąpić do ubezpieczenia chorobowego z racji prowadzonej firmy. Tym samym nie będzie też mógł skorzystać ze świadczeń chorobowych. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy przedsiębiorca ma np. ustalone prawo do emerytury.

Wniosek o ubezpieczenie

Zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przedsiębiorca przekazuje do ZUS na formularzu ZUS ZUA.

Inaczej jest w przypadku, gdy przedsiębiorca chce dokonać tego zgłoszenia w trakcie prowadzonej już działalności (czyli kiedy podlega już obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym). Wówczas w pierwszej kolejności powinien przekazać do ZUS zgłoszenie wyrejestrowania z ubezpieczeń na formularzu ZUS ZWUA. Dopiero po tym dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych (w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) oraz ubezpieczenia zdrowotnego - na formularzu ZUS ZUA. Jako datę zgłoszenia do ubezpieczeń podaje wtedy datę wyrejestrowania z tych ubezpieczeń, podaną we wcześniej złożonym formularzu ZUS ZWUA.

Miesięczne ograniczenie podstawy wymiaru

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Tę z kolei dla osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota. Kwota ta nie może być jednak niższa niż:

• 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub
• 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia - jeśli dana osoba korzysta z ulgi dla "nowych" przedsiębiorców,
• podstawa wymiaru ustalona zgodnie z art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Osoba prowadząca działalność sama zatem decyduje, od jakiej kwoty opłaca składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Podwyższając podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia powinna pamiętać, że spowoduje to równoczesne zwiększenie podstawy wymiaru składek na pozostałe ubezpieczenia społeczne, tj. chorobowe i wypadkowe, a także na Fundusz Pracy (w tym na Fundusz Solidarnościowy). Jest tak dlatego, że podstawę ich wymiaru ustala się od tej samej kwoty, co podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Skoro podstawa naliczenia składek emerytalno-rentowych ulega zwiększeniu, to podstawa wymiaru pozostałych składek społecznych oraz składki na FP (w tym na FS) automatycznie ulega zwiększeniu do tego samego poziomu.

Chcąc więc podwyższyć podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, przedsiębiorca musi najpierw podwyższyć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.

Deklarując do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyższą kwotę, przedsiębiorca powinien uważać, aby nie przekroczyć pewnych limitów. Trzeba bowiem pamiętać o:

• rocznym ograniczeniu podstawy wymiaru składek emerytalno‑rentowych » Kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
• miesięcznym ograniczeniu podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe - nie może ona przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.
  » Ograniczenie podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe

Ustanie ubezpieczenia

Od 1 stycznia 2022 r. zmieniły się też zasady ustawania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Obecnie ubezpieczenie to ustaje:

1) od dnia wskazanego w zgłoszeniu wyrejestrowania z obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (o którym mowa w art. 36 ust. 11 albo 14 o systemie ubezpieczeń społecznych), nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w ZUS,

2) od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

Tak wynika z obecnego brzmienia art. 14 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W razie zatem przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jego ustanie ma  miejsce tylko w przypadku, gdy przedsiębiorca wyrejestruje się z tego ubezpieczenia (nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie wyrejestrowania zostanie złożone w ZUS) lub ustanie tytuł do podlegania temu ubezpieczeniu.

Przed nowelizacją tego przepisu wynikało z niego, że dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustawało od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. Zasada ta dotyczyła osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących oraz duchownych. Przykładowo przedsiębiorca opłacający za siebie składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe musiał pamiętać nie tylko o terminowym opłaceniu składek, ale również o dokonaniu wpłaty w prawidłowej wysokości. Jeżeli opłacił składki po terminie bądź w terminie, ale w zaniżonej wysokości, a ZUS nie wyraził mu zgody na ich zapłatę po terminie, wówczas podlegał on wyłączeniu z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Obowiązek zapłaty składki

W okresie od dnia przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego do dnia ustania tego ubezpieczenia płatnik jest zobowiązany do rozliczania i opłacania dobrowolnej składki chorobowej za każdy miesiąc trwania tego ubezpieczenia. Tak wynika z art. 14 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r. Za okres objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym składki na to ubezpieczenie będą dochodzone przez organ rentowy przymusowo.

Ta zmiana w znacznym stopniu uprości zasady podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu przez przedsiębiorców i osoby z nimi współpracujące oraz duchownych. W razie bowiem opłacenia składek po terminie lub terminowego ich opłacenia, ale w zaniżonej wysokości, obecnie nie zostaną oni wykluczeni przez ZUS z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i w konsekwencji – w razie ewentualnego wniosku o wypłatę np. zasiłku chorobowego - nie będą musieli w takich sytuacjach wnioskować do ZUS o przywrócenie terminu do opłacenia składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie.

Od 1 stycznia 2022 r. o świadczenie z ubezpieczenia chorobowego może się ubiegać również przedsiębiorca, który opłaci dobrowolną składkę chorobową po terminie.

Pożytek z zasiłku

Osobom, które są objęte ubezpieczeniem chorobowym, po spełnieniu określonych warunków przysługuje zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek opiekuńczy oraz zasiłek macierzyński. Osoba prowadząca działalność, która spełnia warunki do przyznania zasiłku (np. chorobowego), ma prawo pomniejszyć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne o dni choroby. Ustala ją wówczas proporcjonalnie, zgodnie z zasadą wynikającą z art. 18 ust. 9 ustawy systemowej. Dzieli wtedy kwotę podstawy wymiaru tych składek przez dni kalendarzowe danego miesiąca i mnoży przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom w danym miesiącu. W takim przypadku zmniejszeniu ulega też podstawa wymiaru składki na Fundusz Pracy (w tym na Fundusz Solidarnościowy).

Rezygnacja z ubezpieczenia

Bywa i tak, że przedsiębiorca podlegający dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu chce z niego zrezygnować. Aby powiadomić o tym ZUS, powinien przekazać do tej instytucji:

• wyrejestrowanie z ubezpieczeń (ZUS ZWUA) oraz
• ponowne zgłoszenie do ubezpieczeń (ZUS ZUA) bez zadeklarowanego przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.