Zwolnienia z obowiązku stosowania kas rejestrujących

Nowe regulacje

Do 31 grudnia 2023 r. obowiązywało rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. z 2021 r. poz. 2442 ze zm.).

Z dniem 1 stycznia 2024 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 listopada 2023 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących. Określone w tym rozporządzeniu zwolnienia obowiązują do 31 grudnia 2024 r.

W porównaniu do wcześniej obowiązującego rozporządzenia, nowe rozporządzenie nie wprowadziło zmian w zakresie zwolnienia podmiotowego. Utrzymano na dotychczasowym poziomie kryterium wartości sprzedaży, tj. 20.000 zł dla podmiotów kontynuujących dokonywanie sprzedaży na rzecz osób prywatnych oraz rolników ryczałtowych, jak i dla rozpoczynających działalność gospodarczą, dla których limit 20.000 zł określany jest - tak jak wcześniej - w proporcji do okresu jej wykonywania.

Utrzymano również system zwolnień przedmiotowo-podmiotowych dotyczący podatników, u których udział wartości dostaw towarów i świadczonych usług wymienionych w części I załącznika do rozporządzenia w wartości sprzedaży z działalności określonej w art. 111 ust. 1 ustawy o VAT jest większy niż 80%.

Ponadto w § 2 rozporządzenia przewidziano, analogicznie jak wcześniej zwolnienie dla czynności wymienionych w załączniku do rozporządzenia. Zmiany zapisów niektórych pozycji - jak wynika z uzasadnienia do projektu rozporządzenia - mają na celu aktualizację z uregulowaniami wynikającymi z ustawy lub innych aktów prawnych.

Prawodawca w § 4 rozporządzenia wskazał katalog czynności, do których nie mają zastosowania zwolnienia określone w § 2 i § 3 rozporządzenia. Z uzasadnienia do projektu wynika, że: "(...) W celu przeciwdziałania nadużyciom proponuje się utrzymanie nadal zasady wyłączenia ze zwolnienia z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących czynności, które były wymienione w § 4 rozporządzenia 2021 (...)".

Dodatkowo w § 5 rozporządzenia zawarto uregulowania określające moment utraty prawa do zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania. Generalnie utrzymano zasadę, że utrata prawa do zwolnienia z ewidencjonowania będzie miała miejsce po upływie dwóch miesięcy następujących po miesiącu, w którym wystąpiło zdarzenie uniemożliwiające korzystanie z danego tytułu zwolnieniowego.

Zwolnienie ze względu na wartość sprzedaży

Zwalnia się z obowiązku ewidencjonowania w danym roku podatkowym, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2024 r.:

1) podatników, u których wartość sprzedaży dokonanej na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 20.000 zł, a w przypadku podatników rozpoczynających w poprzednim roku podatkowym dostawę towarów lub świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, jeżeli wartość sprzedaży z tego tytułu nie przekroczyła, w proporcji do okresu wykonywania tych czynności w poprzednim roku podatkowym, kwoty 20.000 zł,

2) podatników rozpoczynających po dniu 31 grudnia 2023 r. dostawę towarów lub świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży z tego tytułu nie przekroczy, w proporcji do okresu wykonywania tych czynności w danym roku podatkowym, kwoty 20.000 zł.

Przy czym podatnik, który w poprzednim roku był zobowiązany do ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy lub przestał spełniać warunki do zwolnienia z tego obowiązku, nie może korzystać ze zwolnienia ze względu na limit wartości sprzedaży.

Do wartości sprzedaży uprawniającej do zwolnienia z kas nie są wliczane czynności, o których mowa w poz. 35 i poz. 47 załącznika do rozporządzenia, czyli dostawy nieruchomości oraz dostawy towarów i świadczenia usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym zaliczane są przez podatnika do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, jeżeli czynności te w całości zostały udokumentowane fakturą.

Obliczenie wartości sprzedaży uprawniającej do zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania za pomocą kas polega na sumowaniu całej sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Przy obliczaniu wartości sprzedaży, o której mowa, nie uwzględnia się należnego podatku VAT (przykład 1).

Podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego z VAT do wyliczenia powyższego limitu musi wziąć całą wartość sprzedaży (tj. sprzedaż brutto) dokonaną na rzecz osób prywatnych, jak również rolników ryczałtowych. Przy wyliczaniu tego limitu należy wziąć pod uwagę również sprzedaż towarów i usług, które na mocy rozporządzenia w sprawie zwolnień, jako wymienione w załączniku do rozporządzenia zostały przedmiotowo zwolnione z obowiązku ewidencjonowania.

Jeżeli w 2024 r. podatnik korzysta ze zwolnienia z ewidencjonowania, lecz w trakcie roku wartość sprzedaży dla osób prywatnych przekroczy kwotę 20.000 zł albo limit liczony proporcjonalnie do okresu wykonywania sprzedaży w 2024 r. - jeżeli w tym roku podatnik rozpocznie sprzedaż dla osób prywatnych, zwolnienie straci moc po upływie dwóch miesięcy następujących po miesiącu, w którym wartość sprzedaży przekroczy omawiany limit (przykład 2).

Zwolnienie ze względu na strukturę sprzedaży

Jak wynika z § 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących, zwalnia się w danym roku podatkowym, nie dłużej jednak niż do końca 2024 r. podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług zwolnionych z ewidencjonowania, wymienionych w części I załącznika do rozporządzenia (poz. 1-33) w przypadku, gdy w poprzednim roku podatkowym udział tej sprzedaży w całkowitej sprzedaży podatnika, zwany "udziałem procentowym sprzedaży", realizowanej na rzecz podmiotów prywatnych, był wyższy niż 80% (przykład 3).

Zwolnienie to jednak nie ma zastosowania, w przypadku podatników, którzy w pierwszym lub drugim półroczu poprzedniego roku podatkowego osiągnęli udział procentowy sprzedaży równy 80% lub niższy niż 80%. Do wyliczenia współczynnika przyjmuje się wyłącznie wartość sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, co oznacza, że w proporcji tej nie jest uwzględniana sprzedaż dokonywana na rzecz podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

Podatnicy, którzy w prowadzonej działalności gospodarczej korzystają ze zwolnienia podmiotowo-przedmiotowego, po zakończeniu każdego półrocza muszą dokonać ponownego przeliczenia struktury wartości sprzedaży. Jeśli w wyniku tego przeliczenia okaże się, że udział procentowy sprzedaży w danym półroczu będzie niższy lub równy 80%, to podatnik powinien rozpocząć ewidencjonowanie sprzedaży przy zastosowaniu kasy fiskalnej po upływie dwóch miesięcy, licząc od końca półrocza danego roku podatkowego, w którym podatnik korzysta z tego zwolnienia.

Natomiast zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia, w przypadku podatników rozpoczynających sprzedaż po 31 grudnia 2023 r. zwolnienie podmiotowe przysługuje, jeżeli przewidywany przez podatnika udział procentowy sprzedaży:

a) za okres pierwszych sześciu miesięcy wykonywania tych czynności,

b) za okres do końca roku, w przypadku gdy okres wykonywania tych czynności w roku podatkowym jest krótszy niż sześć miesięcy

będzie wyższy niż 80%.

Jednak z § 5 ust. 1 pkt 4 lit. a) rozporządzenia wynika, że podatnicy korzystający ze zwolnienia, o którym mowa w § 3 ust. 1 pkt 4 lit. a), tracą prawo do tego zwolnienia po upływie dwóch miesięcy następujących po miesiącu, w którym upłynął okres pierwszych sześciu miesięcy sprzedaży, jeżeli udział procentowy sprzedaży w tym okresie jest równy 80% albo niższy niż 80%.

Z kolei w przypadku podatników korzystających ze zwolnienia na mocy § 3 ust. 1 pkt 4 lit. b) rozporządzenia, u których udział procentowy sprzedaży za okres do końca roku podatkowego jest równy 80% albo niższy niż 80%, zwolnienie straci moc po upływie dwóch miesięcy od zakończenia tego roku podatkowego (§ 5 ust. 1 pkt 4 lit. b rozporządzenia).

Sprzedaż przedmiotowo zwolniona z kas

Jak wskazano w § 2 ust. 1 rozporządzenia, w danym roku podatkowym, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2024 r. bez względu na wysokość sprzedaży i bez względu na to, czy podatnik stosuje już kasy do ewidencjonowania innych czynności - zwolniona z rejestracji w kasie jest sprzedaż w zakresie czynności wymienionych w załączniku do rozporządzenia.

Przy czym w odniesieniu do niektórych czynności wskazanych w tym załączniku zwolnienie, o którym mowa, stosuje się zgodnie z warunkami w nim określonymi (§ 2 ust. 2 rozporządzenia).

Usługi i towary wymienione w pozycjach od 1 do 33 załącznika, określone są według symboli Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, a termin "ex" oznacza, iż zwolnienie dotyczy wyłącznie usługi/towaru z danego grupowania.