A A A

Czy reklama alkoholu w sieci jest zgodna z prawem?

Gazeta Podatkowa

W obecnym stanie prawnym, co do zasady, obowiązuje zakaz reklamy napojów alkoholowych, z wyjątkiem piwa. Jednak w sieci influencerzy, aktorzy i inni celebryci bardzo często pozują z kieliszkiem wina czy whisky, wskazując, który wyrób w ich opinii jest najlepszy i go polecają. Czy takie działania noszą znamiona zabronionej reklamy alkoholu?

Pojęcie reklamy alkoholu

W myśl art. 2¹ ust. 1 pkt 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi reklamę napojów alkoholowych stanowi publiczne rozpowszechnianie znaków towarowych napojów alkoholowych lub symboli graficznych z nimi związanych, a także nazw i symboli graficznych przedsiębiorców produkujących napoje alkoholowe, nieróżniących się od nazw i symboli graficznych napojów alkoholowych, służące popularyzowaniu znaków towarowych napojów alkoholowych. Natomiast za reklamę nie uważa się informacji używanych do celów handlowych pomiędzy przedsiębiorcami zajmującymi się produkcją, obrotem hurtowym i handlem napojami alkoholowymi.

Z orzecznictwa sądowego płynie wniosek, że każde działanie zmierzające do publicznego rozpowszechnienia znaków towarowych napojów alkoholowych uznaje się za reklamę napojów alkoholowych (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 18 listopada 2015 r., sygn. akt I SA/Łd 862/15).

Ustawodawca zabrania na obszarze kraju reklamy i promocji napojów alkoholowych, z wyjątkiem piwa, którego reklama i promocja jest dozwolona, pod warunkiem że spełnione są określone wymogi, tj. reklama:

1) nie jest kierowana do małoletnich,

2) nie przedstawia osób małoletnich,

3) nie łączy spożywania alkoholu ze sprawnością fizyczną bądź kierowaniem pojazdami,

4) nie zawiera stwierdzeń, że alkohol posiada właściwości lecznicze, jest środkiem stymulującym, uspokajającym lub sposobem rozwiązywania konfliktów osobistych,

5) nie zachęca do nadmiernego spożycia alkoholu,

6) nie przedstawia abstynencji lub umiarkowanego spożycia alkoholu w negatywny sposób,

7) nie podkreśla wysokiej zawartości alkoholu w napojach alkoholowych jako cechy wpływającej pozytywnie na jakość napoju alkoholowego,

8) nie wywołuje skojarzeń z:

a) atrakcyjnością seksualną,

b) relaksem lub wypoczynkiem,

c) nauką lub pracą,

d) sukcesem zawodowym lub życiowym.

Reklama taka nie może być prowadzona:

w telewizji, radiu, kinie i teatrze między godziną 6⁰⁰ a 20⁰⁰, z wyjątkiem reklamy prowadzonej przez organizatora imprezy sportu wyczynowego lub profesjonalnego w trakcie trwania tej imprezy,
na kasetach wideo i innych nośnikach,
w prasie młodzieżowej i dziecięcej,
na okładkach dzienników i czasopism,
na słupach i tablicach reklamowych i innych stałych i ruchomych powierzchniach wykorzystywanych do reklamy, chyba że 20% powierzchni reklamy zajmować będą widoczne i czytelne napisy informujące o szkodliwości spożycia alkoholu lub o zakazie sprzedaży alkoholu małoletnim,
przy udziale małoletnich.

Alkohol w serwisach społecznościowych

Przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi uchwalone zostały lata temu i nie przewidują uregulowań w zakresie mediów społecznościowych. To właśnie wykorzystują producenci alkoholu i influencerzy.

Zasadniczo dla określenia legalności reklamy alkoholu ważne jest czy ma ona charakter publiczny i czy jest kierowana do nieograniczonego grona odbiorców. Niestety obowiązujące przepisy nie określają też tego, jak należy definiować publiczny charakter przekazu. W związku z tym pojawiają się argumenty, że tego rodzaju reklama jest dopuszczalna w serwisach społecznościowych w przypadku profili prywatnych. Niektórzy, chcąc usprawiedliwić takie przekazy, idą dalej i twierdzą, że jakiekolwiek reklamy napojów alkoholowych w mediach społecznościowych nie mają charakteru publicznego, bowiem, aby z takiego portalu korzystać, należy m.in. założyć konto, a zrobić to mogą osoby po przekroczeniu określonego wieku.

W takim samym tonie w kwestii reklamy alkoholu wypowiada się Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska. W ich opinii: "Ustawodawca definiuje reklamę napoju alkoholowego jako przekaz, który został »publicznie rozpowszechniony«, czyli adresowany do nieograniczonego, z góry nieustalonego kręgu osób. Natomiast reklama niepubliczna nie jest rozumiana jako reklama napojów alkoholowych, a co za tym idzie, nie podlega ograniczeniom wynikającym z ustawy. W związku z tym działania prowadzone w mediach społecznościowych, które zapewniają dotarcie do zamkniętego i zdefiniowanego grona osób, mogą po spełnieniu określonych wymogów zostać uznane za reklamę niepubliczną. Zatem można zastosować tego typu działania również w przypadku innych kategorii np. alkoholi mocnych czy win".

W praktyce taki sposób postrzegania przekazu reklamowego wykorzystywany jest przez twórców internetowych. Niestety, często nadużywają oni takiej interpretacji i reklamę alkoholu przemycają w wielu swoich przekazach, pokazując jak te produkty towarzyszą im w codziennym życiu.

Pojawia się wiele głosów opowiadających się za potrzebą uregulowania tej kwestii. Jest też dużo zawiadomień w tym zakresie, ale większość z nich jest umarzana na etapie postępowania przygotowawczego i nie trafia do sądu.

W ostatnim czasie głośno jest o zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa, które zostało wysłane do prokuratury przez pewnego publicystę. Przestępstwo miało polegać na reklamowaniu napojów alkoholowych w internecie przez byłego polityka i dziennikarza telewizyjnego, którzy zajmują się produkcją wyrobów alkoholowych.

UOKiK również wskazuje na potrzebę przestrzegania przepisów przy publikacji treści na socialmediach, ale nie prezentuje jednoznacznych wytycznych w tym zakresie (patrz ramka). W ubiegłym roku UOKiK przekazał Prokuraturze Krajowej kilkadziesiąt informacji o postach zawierających reklamę alkoholu niskoprocentowego, jak również wysokoprocentowego, które publikowane były na profilach producentów i dystrybutorów tych napojów oraz przez influencerów.

Sankcje

Za naruszenie przepisów w zakresie reklamy alkoholu ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przewiduje sankcje. Na osobę, która wbrew zakazom prowadzi reklamę lub promocję napojów alkoholowych, może zostać nałożona grzywna w wysokości od 10.000 zł do 500.000 zł. Orzekanie w tych sprawach następuje na podstawie przepisów o postępowaniu karnym. Ustawa wskazuje, że w przypadku działalności przedsiębiorcy, za sprawcę czynu zabronionego uznaje się osobę odpowiedzialną za zlecenie lub prowadzenie reklamy napojów alkoholowych.

"Istnieją określone kategorie produktów lub usług, których reklama jest uregulowana szczegółowymi przepisami prawa.

Przed publikacją treści komercyjnych należy zatem upewnić się, czy reklama jest dozwolona oraz na jakich warunkach. Jako przykład produktów i usług, których reklama podlega konkretnym regulacjom możemy wskazać: