Nowa ustawa o rynku pracy i służbach zatrudnienia

Z dniem 1 czerwca 2025 r. weszła w życie ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Ustawa ta zastąpiła, obowiązującą już od przeszło 20 lat, ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W opinii ustawodawcy narzędzia wsparcia przewidziane w dotychczas obowiązującej ustawie były nieaktualne i nie wpisywały się w potrzeby osób poszukujących pracy, bezrobotnych oraz przedsiębiorców. Nowa ustawa wprowadza rewolucyjne rozwiązania dostosowane do obecnej sytuacji gospodarczej.

Cele nowej ustawy

Celem ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia jest przeprowadzenie reformy rynku pracy poprzez udoskonalenie funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia oraz form aktywizacji zawodowej i podnoszenie umiejętności kadr gospodarki. Obecnie rynek pracy staje w obliczu wielu wyzwań (patrz ramka). Nowa ustawa ma za zadanie zwiększyć poziom zatrudnienia w Polsce, przede wszystkim na miejscach pracy wysokiej jakości oraz dostosować potencjał kadrowy Polski do potrzeb gospodarki przechodzącej zmiany strukturalne wynikające z postępu technologicznego i cyfrowego, transformacji energetycznej i procesów demograficznych. Ustawa wypełnia założenia Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) i stanowi realizację części kamienia milowego "Efektywne instytucje na rzecz rynku pracy".

Nowe działania

Ustawa o rynku pracy i służbach zatrudnienia adaptuje, z mniejszymi lub większymi modyfikacjami, szereg dotychczasowych rozwiązań, jakie obowiązują w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, porządkując je i wprowadzając jednocześnie szereg nowych rozwiązań. Wśród nich wskazać należy m.in.:

• zmianę priorytetów publicznych służb zatrudnienia - nastawienie na rynek, klienta i potrzeby przedsiębiorców,
• wdrożenie nowego systemu teleinformatycznego umożliwiającego uzyskiwanie pomocy urzędów pracy on-line - zwiększony dostęp do dobrej jakości ofert pracy,
• bardziej innowacyjne i dopasowane do potrzeb rynku kierunki działania m.in. w zakresie aktywizacji zawodowej, wspierania kierunkowego określonych grup, rozwijania potrzebnych na rynku instrumentów celem zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej,
• poprawę efektywności urzędów pracy i trwałości zatrudnienia osób wcześniej bezrobotnych,
• zwiększenie mobilności osób szukających pracy,
• skrócenie czasu poszukiwania pracy,
• lepszą pomoc rodzinom, osobom powracającym na rynek pracy po urodzeniu dziecka, osobom opiekującym się osobami zależnymi,
• wsparcie pracodawców, zmniejszenie biurokracji i obowiązków sprawozdawczych dla przedsiębiorców,
• unowocześnienie i zautomatyzowanie usług urzędów pracy,
• zwiększenie dostępu do Krajowego Funduszu Szkoleniowego (KFS) osób prowadzących firmy jednoosobowe oraz osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych,
• uelastycznienie gospodarowania środkami Funduszu Pracy.

Dzięki tym zmianom w większym stopniu ma zostać wykorzystany potencjał publicznych służb zatrudnienia, które będą mogły w bardziej efektywny sposób zapewnić obsługę osób, które chcą pracować i w celu uzyskania realnej pomocy rejestrują się w urzędach pracy.

Status bezrobotnego

Zniesiono powiązanie osoby bezrobotnej z urzędem pracy właściwym ze względu na miejsce zameldowania. Bezrobotny może się zarejestrować w powiatowym urzędzie pracy, na terenie którego mieszka. Poza tym ustawa umożliwia rolnikom rejestrację w urzędach pracy.

Status bezrobotnego będzie przysługiwał przez okres 3 lat. W tym czasie organy zatrudnienia będą podejmowały intensywne działania mające na celu aktywizację zawodową bezrobotnego oraz jego powrót na rynek pracy. Jeśli do tego nie dojdzie, bezrobotny straci status na 90 dni. Ponadto, niezależnie od okresu uprawniającego do zasiłku dla bezrobotnych, będzie on wypłacany w pełnej wysokości.

Wsparcie przedsiębiorczości i aktywizacja bezrobotnych

W ustawie o rynku pracy i służbach zatrudnienia uregulowane zostały formy pomocy obejmujące dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej, refundację kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy, jednorazowe środki na założenie lub na przystąpienie do spółdzielni socjalnej, formy pomocy przeznaczone dla spółdzielni socjalnych i przedsiębiorstw społecznych, tj. środki na utworzenie stanowiska pracy oraz środki na finansowanie kosztów wynagrodzenia, a także pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej, pożyczki na utworzenie stanowiska pracy i na dostosowanie stanowiska pracy do pracy zdalnej.

Jednym z nowych rozwiązań jest umożliwienie staroście określenia dodatkowych warunków w zakresie przyznawania dofinansowania podjęcia działalności gospodarczej dotyczących rodzaju planowanej działalności gospodarczej lub kategorii osób ubiegających się o dofinansowanie. Starosta określając dodatkowe warunki zobowiązany będzie do uwzględnienia specyfiki lokalnego rynku pracy, w tym wielkości i struktury bezrobocia oraz przewidywanej kwoty środków na formy wsparcia.

Zrezygnowano z bonu stażowego jako oddzielnego instrumentu adresowanego do osób bezrobotnych do 30. roku życia. Bon stażowy jest przyznawany osobie bezrobotnej do 30. roku życia na jej wniosek. Bon stażowy stanowi gwarancję skierowania do odbycia stażu u pracodawcy wskazanego przez bezrobotnego na okres 6 miesięcy, który zobowiązał się do zatrudnienia bezrobotnego po zakończeniu stażu również przez okres 6 miesięcy. Na mocy nowych przepisów staż dla osób młodych do 30. roku życia na podobnych zasadach będzie mógł być realizowany w ramach standardowego stażu.

W zakresie podejmowania stażu przez bezrobotnego u pracodawcy, ustawa o rynku pracy i służbach zatrudnieni przewiduje możliwość realizacji go w formie zdalnej.

Dofinansowanie zatrudniania seniorów

Ustawa wprowadza nowe narzędzie pomocy skierowane do przedsiębiorców zatrudniających seniorów. Przedsiębiorca będzie mógł otrzymać dofinansowanie za zatrudnienie osoby poszukującej pracy, np. emeryta, który ukończył 60 lat - w przypadku kobiety lub 65 lat - w przypadku mężczyzny. Wysokość dofinansowania miesięcznie ma wynosić maksymalnie do 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pracodawca lub przedsiębiorca po upływie okresu pobierania dofinansowania wynagrodzenia będzie zobowiązany do dalszego zatrudnienia seniora przez określony czas.